در همه جای دنیا زبان و کلمات حقوقی کمی دشوار هستند و ممکن است فهم آنها برای عامه مردم سخت باشد، به همین منظور رغبت مراجعه مستقیم عامه مردم به قوانین کم است. طلاق یکی از موضوعات مهمی است که بیشتر مردم را به خود درگیر کرده است. انواع طلاق در قوانین ما وجود دارد که بر اساس درخواست کننده طلاق شرایط آن متفاوت خواهد بود. مثلا طلاق از طرف مرد، طلاق از طرق زن و طلاق توافقی. همچنین اقسام طلاق بر اساس امکان رجوع شامل طلاق رجعی، طلاق خلع و طلاق بائن. از آنجایی که ادبیات حقوقی ما با کلمات عربی و فقهی آمیخته شده است و انواع طلاق همیشه برای عده‌ای جای سوال بوده است، در این مطلب از آوات به توضیح ساده و مختصری از انواع طلاق می‌پردازیم تا فهم آنها برای شما راحت‌تر باشد.
انواع طلاق در اسلام و در ایران
در هر ازدواجی ممکن است ناسازگاری بوجود آید، به همین جهت، نهاد طلاق پیش‌بینی شده است تا زن و مرد بتوانند به صورت شرعی به ازدواج خود پایان بدهند و پیمان زناشویی را بر هم بزنند. طلاق یک کلمه عربی و از مصدر طلق یطلق به معنای آزادی، رهایی و گشودن گره است که در فقه به عنوان از بین بردن ازدواج استفاده می‌شود. طبق قانون طلاق، پیروان دین و مذهب‌هایی که در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده‌اند، می‌توانند بر طبق دین خود طلاق گرفته و از هم جدا شوند، اما بر طبق مذهب شیعه، طلاق یکی از حقوق مرد است. با این حساب طبق قوانین فعلی زن هم می‌تواند از دادگاه تقاضای حکم طلاق کند و یا می توانند باهم برای طلاق توافق کنند. البته انواع طلاق توافقی نیز وجود دارد که نوع توافق در آن متفاوت است.
ماده 1133 قانون مدنی: مرد می‌تواند هر زمان که بخواهد زن خود را طلاق دهد. اما زن در شرایطی خاص و با اثبات عسر و حرج یا شرط ضمن عقد می‌تواند از طریق دادگاه درخواست طلاق بدهد. هر چند طلاق ، حق مرد است، اما در شرایطی زن هم می‌تواند تقاضای طلاق داشته باشد به همین طلاق به انواع زیر تقسیم می‌شود:
- طلاق از طرف مرد
با وجود اینکه طلاق حق مرد است، اما امروزه باید تشریفاتی طی شود تا مرد بتواند زن خود را طلاق بدهد. طبق ماده 1133 قانون مدنی، مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق بدهد. مرد برای اینکه بتواند زن خود را طلاق بدهد باید به دادگاه درخواست گواهی عدم امکان سازش بدهد و سپس به دادگاه ثابت کند که امکان ادامه زندگی مشترک برای او وجود ندارد. در این صورت گواهی به مرد داده می‌شود و در این فاصله او باید در جلسات داوری شرکت کرده و تمام حق و حقوق زن مانند مهریه، نفقه، نحله و غیره را پرداخت کند.
- طلاق از طرف زن
طلاق از طرف زن به دو صورت است، یکی اینکه زن حق طلاق دارد و دیگری اینکه به استناد داشتن شرایط عسر و حرج از دادگاه حکم طلاق بگیرد. مرد می‌تواند به همسر خود وکالت دهد که از او طلاق بگیرد. البته حق طلاق به این معنی نیست که زن هر زمان که بخواهد بتواند طلاق بگیرد، بلکه باید تشریفاتی را طی کند. طبق قانون زن می‌توند در شرایطی از دادگاه درخواست طلاق کند. این شرایط عبارتند از: مرد نفقه نپردازد، مرد بیش از 4 سال غایب باشد و شرایط عسر و حرج وجود داشته باشد. به عبارتی ادامه دادن زندگی برای زن سخت و غیر قابل تحمل باشد.
اینکه مراحل درخواست طلاق از طرف زن چیست؟ و چه قوانینی در مورد آن حکم فرماست، بسیار مفصل است و باید به صورت جداگانه به آن پرداخته شود.
- طلاق توافقی
اگر می پرسیدطلاق توافقی چیست و چگونه انجام می شود باید بگوییم که در این نوع طلاق زن و مرد باهم توافق می‌کنند که از یکدیگر جدا شوند. با این حال باید تشریفاتی را طی کنند و پس از آن از دادگاه تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش کنند.
اگر نمی دانید مراحل طلاق توافقی در دادگاه چیست؟ حتما این مطلب را مطالعه کنید.
انواع طلاق بر اساس امکان رجوع
پس از اینکه زن و مرد از هم جدا شدند، در طول مدت عده زن، مرد می‌تواند بدون اینکه دوباره با زن ازدواج کند و تنها با ثبت رجوع به زن رجوع کرده و زندگی مشترک خود را از سر بگیرند. حق رجوع با مرد است حتی اگر طور دیگری توافق شده باشد. طلاق بر اساس امکان رجوع به دو نوع طلاق بائن و طلاق رجعی تقسیم می‌شود: طلاق رجعی و طلاق بائن
طلاق رجعی
طلاق رجعی از انواع طلاق است که طبق آن مرد می‌تواند در طول مدت عده به زن رجوع کرده و زندگی مشترک خود را از سر بگیرد. پس از گذشت زمان عده، امکان رجوع وجود ندارد. اکثر طلاق‌هایی که ثبت می‌شود از نوع طلاق رجعی است، مگر اینکه در قانون ذکر شده باشد که از نوع بائن است.
انواع طلاق بائن
طلاق بائن یکی از انواع طلاق است. بائن در لغت به معنای جدا شونده است که در مثنوی آمده است:
پور سلطان گر بر او خائن شود آن سرش از تن بدان بائن شود
طلاق بائن در مقابل طلاق رجعی قرار می‌گیرد و در آن مرد پس از طلاق، حق رجوع به زن را ندارد. طبق ماده 1144 قانون مدنی، طلاق از نوع بائن انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- طلاق زن یائسه
- طلاق خلع و مبارات
- طلاق قبل از نزدیکی: در صورتی که طلاق قبل از رابطه زناشویی میان زن و مرد صورت گیرد
طلاق پس از یه بار وصلت متوالی به عمل آید: در صورتی که زن و مرد سه بار از هم طلاق بگیرند و دوباره ازدواج کنند یا در عده طلاق رجوع کنند، برای بار سوم، طلاقشان از نوع بائن است.
انواع طلاق مبارات و خلع
طلاق خلع و مبارات یکی از انواع طلاق بائن است که به دلیل کراهت زن از مرد (طلاق خلع) و یا کراهت طرفیت نسبت به یکدیگر (طلاق مبارات) واقع می‌شود. در طلاق خلع بائن، زن باید مالی را که می‌تواند، عین مهریه، بیشتر یا کمتر از آن، به مرد بدهد تا مرد حاضر به طلاق دادن زن شود و در نوع مبارات، مالی تا اندازه مهریه را به مرد بدهد. در این نوع طلاق، امکان رجوع مرد وجود ندارد، مگر اینکه زن بخواهد مالی که به مرد داده است را پس بگیرد و یا اصطلاحا به آن مال رجوع کند، که در این صورت مرد حق رجوع به زن را خواهد داشت.
انواع طلاق در اهل سنت
قوانین و مقررات نکاح و طلاق در فقه و مذاهب اهل سنت با مذهب شیعه متفاوت است و حتی در بین مذاهب مختلف اهل سنت هم با هم فرق دارد. طلاق گرفتن در همه مذاهب اهل سنت مجاز است و تنها در مذهب شافعی اصل بر منع می‌باشد و حتی طلاق زنی که در زندگی مشکلی ندارد، مکروه است. از انواع طلاق در اهل سنت عبارتند از:
- طلاق نفسا
- طلاق مدخوله حائض
- طلاق در طهر مواقعه
- طلاق سه گانه
فقهای حننفی هر چهار مورد طلاق فوق را هر چند مخالف سنت و شرع محسوب می‌گردد، صحیح و جایز دانسته‌اند. در فقه امامیه این چهار مورد به هیچ عنوان صحیح نبوده و بدعت تلقی می‌گردد.
انواع طلاق در روانشناسی
دانستن انواع طلاق به شما کمک می‌کند تا در صورت ضرورت برای جدایی، بهترین تصمیم را بگیرید و همچنین از آسیب‌های طلاق جلوگیری کنید. در بالا انواع طلاق قانونی را توضیح دادیم در ادامه به انواع طلاق از دیدگاه روانشناسی می‌پردازیم:
- طلاق عاطفی
در این نوع طلاق، زن و مرد هر دو در زیر یک سقف زندگی می‌کنند، ساختار خانواده ظاهر خود را حفظ کرده است و جدایی قانونی صورت نگرفته است، اما هیچ مهر و محبتی در بین آنها وجود ندارد و هیچ رابطه عاطفی صورت نمی‌گیرد. این نوع طلاق مقدمه طلاق قانونی بوده و مهم‌ترین تهدید برای نابودی بنیان خانواده است. انواع طلاق عاطفی به شدت و حدت نبود مهر و محبت زوجین وابسته است. در طلاق عاطفی زوجین رفته رفته نسیت به هم سرد و بی احساس می شوند.
در این نوع طلاق از زن حمایت مالی می‌شود و اموال و دارایی‌ها بین زوجین تقسیم می‌شود. برای مثال روی هر وسیله‌ای که خریده‌اند مالکیت می‌گذارند و هر کدام در یک داد و ستد با هم هستند. این نوع طلاق آسیب بزرگی به زندگی مشترک می‌زند.
- طلاق اجتماعی
در این نوع طلاق زوجین تصمیم می‌گیرند تا با یکسری از دوستان و اقوام رفت و آمد نکنند. در این سرایط هر کدام از زوجین که تمایل به رفت و آمد داشته باشد، ایجاد مشکل می‌کند.
- طلاق روانی
در این نوع طلاق، زوجین خواسته‌ها و نیازهای یکدیگر را برآورده نمی‌کنند و به مسئولیت خود عمل نمی‌کنند.
- طلاق هم والدی
در این طلاق پدر و مادر سعی می‌کنند تا فرزندان را در میان خود تقسیم کنند. آنها سعی می‌کنند رابطه خود را با فرزندان خوب نگه داشته و علیه والد دیگر بد گویی کنند. در برخی موارد این مثلث سازی ناآگاهانه انجام می‌شود. ولی به مرور زمان این تعارضات منجر به جدایی می‌شود.
سخت ترین نوع طلاق
از آنجایی که حق طلاق با مرد است، گرفتن طلاق از طرف زن به هر روشی می‌تواند بسیار سخت باشد. برای اینکه زن بتواند طلاق بگیرد باید مراحلی را طی کرده و شرایطی را اثبات کند که گذراندن این پروسه می‌تواند بسیار سخت و پر از آسیب باشد.